برسی اتفاقات شب قدر در آیات و روایات
فلسفه شب قدر:
بِسمِ الله الرَّحمنِ الرَّحِیم
إنا أنزَلنَاهُ فِي لَيلَةِ القَدر«1» وَ مَا أدرَيک مَا لَيلَةُ القَدر«2»لَيلةُ القدرِ خَيرٌ مِن الفِ شَهرٍ«3» تَنَزَلُ المَلائِکَةُ وَالرُوحُ فِيهَا بِإذنِ رَبِّهِم مِن کُلِ أمر «4» سَلامٌ هِيَ حَتي مَطلَعِ الفَجر«5»
ما اين قرآن عظيم الشأن را در شب قدر نازل کرديم «1» و چه تو را به عظمت اين شب قدر آگاه تواند کرد «2» شب قدر از هزار ماه بهتر و والاتر است «3» در اين شب فرشتگان و روح به اذن خدا از هر فرمان نازل گردند «4» اين شب تا صبحگاه، رحمت و تهنيت است «5»
از آيات و روايات چنين استفاده مي شود که شب قدر از نخستين هنگام آفرينش جهان بوده و در امّت هاي پيشين از زمان حضرت آدم (علیه السلام) و هر يک از پيامبران بعد از او، شبی به نام شب قدر وجود داشته است.
چنان که ماه رمضان درهريک ازامّت هاي پيشين بوده است واين شب با عظمت تا آخردنيا خواهد بود.
اگرچه برخي ازبرادران اهل سنّت گمان کرده اند که شب قدردرزمان حيات رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) بوده و پس از آن نيست اما اين قول ضعيف است. زيرا در بعضي تفاسير روايت شده که ابوذر غفاري فرموده است: به پيامبر اکرم (صلی الله علیه وآله)گفتم آيا شب قدر در زمان انبياء است که امر بر آنان نازل مي شود و هنگامي که چشم از جهان بربستند، ديگر مرتفع مي گردد؟ حضرت فرمودند: خير، شب قدر تا روز قيامت وجود دارد[2]
علت نام گذاری:
گفته شده است که شب قدر را از آن رو «قدر» نامیده اند که خدای تعالی در آن شب حوادث را تقدیر و اندازه گیری می کند .به این معنا که زندگی ، مرگ ،رزق ،سعادت ،شقاوت و چیزهایی از این قبیل
را از آن شب تا شب قدر سال آینده مشخص می سازد.
شاهد بر این معنا را آیه سوره دخان دانسته اند که در وصف شب قدر می فرما ید:«اِنا اَنزَلناهُ في لَیلَةٍ مبَرِکَةٍ ُاِنا کُنا مُنذِرِینَ ، فِیهَا یُفرَقُ کُلُّ اَمرٍ حَکیِمٍ، اَمرًامِن عِندِنَا اِنَّا کُنَّا مُرسِلِینَ » ، « ما آن قرآن را در شب (قدر) فرستادیم تا خلق را از عذاب قیامت آگاه کنیم و بترسانیم ، در آن شب هرامری با حکمت معّین و ممتاز می گردد ، تعین آن امر البته از جانب ما که فرستنده پیغمبرانیم خواهد بود» . مرحوم علامه طباطبای درذیل این آیه همین معنا را خواسته اند از تحلیل زبان آیه استخراج کنندومی نویسند چون«فرق» به معنای جداسازی ومشخص کردن دو چیزاز یکدیگراست این همان تقدیرواندازه گیری است.
در حدیثی معتراز امام باقر(علیه السلام) در تفسیر این آیه می فرماید: در این شب خیر و شرّ، طاعت و معصیت ، مرگ وزندگی وروزی سال مسجل می شود . ولی در عین حال مشیت الهی نیز همچنان در کار است.
در خطبه امیرلمؤمنین (علیه اسلام) است« وآن شب قدر است که مقدّرگردانیده درآن شب ولایت و امامت ما پیش از آن که آدم را خلق کند به دو هزار سال.[3]
اهمّیت شب قدر:
به تصریح قرآن کریم شب قدر،بهتراز هزار ماه است و این نشانگر استثنایی بودن این برهه خاص زمانی و برکاتی است که دربر دارد.به نحوی که کار شایسته درآن ،با کارشایسته درعصری طولانی(بیش از هشتاد سال ) برابر است .از این رو ،در تفسیر این آیه آمده است:(کار شایسته درآن شب از قبیل :نماز، زکات ، و انواع نیکی ها ) بهتر ازعمل در هزارماهی است که شب قدر نداشته باشد.
این برکات گسترده و سر شار شب قدر ، تفسیر کننده ی تأکید و تشویق پیامبروامامان (علیه السلام) است که مسلمانان را بر بهره بردن از لحظه لحظه ی شب قدر فرا خوانده اند،تا آنجا که پیامبر(صَلّی اللّهُ عَلَیهِ واله) از خوابیدن در شب بیست وسوم نهی فرموده است وبه همین جهت ، فاطمه زهرا (علیه السلام)دخترگرامی پیامبراسلام نمی گذاشت که در آن شب کسی از اهل خانه اش بخوابد. آری!کسی که از نعمت ایمان به قرآن برخورداراست ومی داند که عمل دریک شب،از نظر برکات،برابرباحیات جاوید او وبهره مندی درطول حیات ابدی است،نمی تواند این فرست گرانبهاوموهبت بی نظیررا رایگان ازدست بدهد .[4]
علت مخفی بودن شب قدر :
در کلام خدای تعالی که بیان کند لیله ی مذکور چه شبی بوده دیده نمی شود بجز آیه ی « شَهرُ رَمَضَان الَّذِی اُنزِلِ فِیهِ القُرآنُ»[5] که می فرماید :قرآن یکپارچه در ماه رمضان نازل شده، وبا انضمام آن به آیه ی«إنَّا أَنزَلنَاهُ فِی لَیلَةالقَدرِ»آیه ی اول سوره ی قدرمعلوم می شودکه شب قدریکی ازشبهای ماه رمضان است، و امّا این که کدامیک از شبهای آن است در قرآن چیزی که برآن دلالت کند نیامده، تنها از اخبار استفاده می شود.
دسترسی به هر امرارزشمند هزینه خود را دارد وهرچیزی که ارزشمند ترباشد هزینه آن هم بیشتر است جیزی که که ارزش آن از هزار ماه بیشتر است ، نباید به راحتی دراختیار افراد قرار گیرد،چرا که باعث می شود تا ارزش آن کمتر شود. پس احتمالاً پنهان بودن این شب در شب های ماه رمضان
وعدم وضوح شب قدر برای گستردگی و افزایش عبادت بندگان وانس بیشتر آنان با خداوند بوده است.
در هر صورت معصومین شب قدر را مردد بین چند شب نقل کرده اند.[6]
پیامبر اکرم صلّی علیه و اله همه دهه آخر ماه مبارک رمضان را بیدار بودند و رختخواب خود را جمع می فرمودند و خانواده ی خود را بیدار نگاه می داشتند و ته عبادت می پرداختند[7]
حکمت مخفی ماندن «شب قدر» نیز مانند اسم اعظم و ساعت استجابت است ، که مغرور به عمل خود نگردد و در همه ی شبها عبادت کند (یعنی تا در تمام شبهایی که احتمال شب قدر در آن است را دعا کند.).
امام باقرعلیه السلام می فرمایند:«هنگامی که رسول خدا از عرفات به منی آمد و وارد مسجد شد ، مردم در اطراف آن حضرت حلقه زدند و از او در مورد لیلة القدر پرسیدند. رسول خدا برای ایراد خطبه ایستاد و پس از حمد ستایش خدای متعال فرمودند: کدام یک از شما از لیلةالقدر پرسید . من آن را از شما پنهان نکردم چون به آن آگاه نیستم ، بلکه ای مردم! بدانید که کسی که ماه رمضان را دریابد در حالی که سالم وتندرست است، و روزها را روزه بگیرد، و پاسی از شب آن را به دعا مشغول گردد، و مداومت بر نماز خویش نماید، و در نماز جمعه ی ماه رمضان و نماز عید فطرحاضر شود ،مسلماً لیلة القدر را درک کرده و جایزه ی پروردگار را دریافت کرده است.[8]
